مانند فرش پس از برپایی دار برای بافت گلیم مراحل مختلفی طی میشود که در ادامه به اختصار با آنها آشنا خواهید شد :
- چلهکشی : اولین گام برای بافتن است که طی آن دو طناب با اندازه مورد نظر ، موازی زیر دار بسته شده که به آن زه دار میگویند و ابتدای نخ پنبهای به قسمت آخر چپ یا راست زیر دار گره میخورد ؛ سپس گلوله نخ پنبه را از پشت اولین زه و جلوی دومین زه دار ، رد میکنند و از بالای سر دار به پشت برده و از قسمت پایین دار خارج میکنند.
- بستن چوب کوجی : چوبی استوانه شکل است که قطرش معمولا ۴ سانت است و عرضش اندازه دستگاه.
- ثابت کردن چلهها : چون در حین بافتن برای تراکم بیشتر و فشردن پودها به کار ضربه میزنند ، باید چلهها محکم شوند تا حرکت نکنند و شکل گلیم به هم نریزد ؛ برای این کار روی چلهها معمولا کمی چسب میمالند.
- زنجیربافی : این کار معمولا قبل از بافتن ، برای سرعت بخشیدن به بافت انجام میشود.
روشهای بافت گلیم ایرانی
دو شیوه برای بافت گلیم ایرانی تعریف شده است :
- روش پود گذاری : در این روش فقط از نخ پود و نخ تار یا چله برای بافتن بهره میگیرند ، به این ترتیب که نخهای پود رنگین را از پایین و بالای نخهای تار رد میکنند و با تغییر رنگ پودها ، نقشهای مختلف روی کار نمایان میشوند و اینگونه زیر و روی آن صاف و یکرنگ میشود.
- روش پود پیچی : هنرمندان برای بافت گلیم در این شیوه افزون بر نخهای تار و پود ، از پود نازک دیگری هم استفاده میکنند ، به ترتیبی که پودها با پیچیدن از وسط تارها عبور میکنند و بعد از آن پود نازک از میان آنها رد میشود و آن را با شانه میکوبند و یکدست میکنند. این روش که به قالیبافی شبیه است را نقطه اتصال گلیمبافی به ظهور هنر فرشبافی میدانند.
انواع گلیم از نظر نوع بافت
به طور کلی در مناطق مختلف گلیمها سه مدل بافت دارند :
- ساده باف : این مدلها دارای یک رو هستند و از روی نقشه از پیش تعیین شده بافته نمیشوند ، نقش این گلیمها عموما هندسی است و در بافت آنها پودها یکی در میان از وسط چلهها (تارها) عبور داده میشوند.
- نقش برجسته : در این نوع بافت ، زمینه ساده است و طرحهای آن به صورت برجسته یا پرزدار روی آن قرار گرفتهاند ؛ این طرحها از روی نقشه قالی بر روی تارهای گلیم گره میخورند و در مرحله پایانی پرزهای اضافه چیده میشوند.
- ورنی : بافت این مدل بدون پرز است و یک رو بیشتر ندارد ، تولید این گلیم بدون نقشه و به صورت ذهنی توسط هنرمندان انجام میگیرد. این محصول در اصل متعلق به آذربایجان است اما در کردستان و کرمان نیز با طرحهای متفاوتی بافته میشود و بهترین ورنی را ایل شاهسون در ایران میبافند که قدمتی طولانی در میان آنها دارد.